Inleiding Vesting IJmuiden,



Voordat de Duitse bezetters in 1940 hun stempel gingen drukken op IJmuiden waren er al vormen van vestingwerken in deze gemeente voorhanden. Eén van de oudste en nog steeds als ruïne te bezichtingen is de ruïne van kasteel Brederode welk in 1282 opgetrokken werd en na 10 jaar bouwen klaar was. Deze ruïne is mijn goed bekend, aangezien ik zelf niet ver daar vandaan te wereld kwam. Ook heb ik een tijdje gewoond in de nabij gelegen plaats. Het kasteel is drie keer verwoest door conflicten, de laatste keer in 1573. Het zou in 1862 opgegraven worden uit het zand wat er na al die tijd ingestoven was. Foto van dit bouwwerk zijn hier te vinden http://www.buzzybeeforum.nl/viewtopic.php?f=411&t=40463

Het tweede soort vestingwerk was het kustfort wat in 1881 aan de noordoever van het Noordzeekanaal gebouwd werd, het was een vooruit geschoven post van de Stelling van Amsterdam. Een ring van forten ruim rond de stad Amsterdam, welk uit 43 forten bestaat welk tussen 1881 en 1914 gebouwd zijn. Ook waar de gemeente Velsen (waar IJmuiden ondervalt) begin werd een fort gebouwd in deze ring naast het kustfort. Het kustfort zelf werd tussen 1881 en 1888 gebouwd, toen het gereed was had het een bewapening van 5 kanonnen van 24cm in een gietstalenoverkapping aan de zeezijde en aan de landzijde stonden naast 2 kanonnen van 8cm en een 7tal mitrailleurs in een galerij ook nog een 2tal kanonnen van 15cm in een 360o draaibare stalen geschutskoepel. In 1929 worden de Noordersluis gebouwd en daarvoor werd er een nieuw toevoer kanaal aangelegd aan de noordkant van het fort, hierdoor kwam het fort op een eiland te leggen. Vanaf die tijd is het ook betere bekend als het forteiland. Aan de vooravond van de tweede wereldoorlog werden op het eiland nog een aantal bunkers gebouwd zgn. "stekelvarkens".

Na ook voor IJmuiden een paar bloedige meidagen van 1940 (vooral door luchtaanvallen) viel het fort in Duitse handen, aangezien het zwaar verouderd was. Heeft de Duitse bezetter alle aanwezige geschut verwijderd, ook de draaibare geschutskoepel. Uiteindelijk word eind 1941 gestart met de werkzaamheden om van IJmuiden een vesting te maken in wat de Atlantikwall gaat worden. Op het eiland komen in totaal zo 37 bunkers te staan waarvan enkele in de droge gracht van het fort, wat zelf meer als opslag en munitiebergplaats gebruikt word. Het eiland word de spil in de vesting en word dan ook het Kernwerk genoemd. Het eiland word in 1945 ontruimd en zal dan een periode van verval ingaan, in 1967 word het noordelijk toevoerkanaal verbreed en hierdoor word een zeer groot stuk van het eiland opgeofferd (ook de bunkers die daar stonden). Pas in de jaren negentig komen er plannen om het fort op te knappen, nu kan het dan ook bezocht worden.

Echter terugkomende op het verhaal van de vesting, zoals vermeld was het forteiland de spil van de vesting. Echter als een ring om de vesting kwam een anti-tankwal te lopen met verdedigingswerken welk vanaf het strand via de duinen noordelijke van Wijk aan zee via Velsen-Zuid en Velsen-Noord buitenom Driehuis weer het duingebied inliep richting het strand. Aan beide zijdes van het Noordzeekanaal aan het strand (de kustlijn) werden twee kustbatterijen geplaatst en twee luchtafweerbatterijen, aan de Noordkant kwam tevens de radarcentrale en commandocentrale voor deze batterijen te staan. In het havengebied werd een S-Boot (Schnellboote=motortorpedoboot) bunker gebouwd en een daarbij horende torpedo-bunker, later zou men een nog grotere R-boot (Raumboote=Mijnenveger) bunker bouwen welk echter nooit ingebruik is genomen. Ook bevond zich hier nabij de sluis de commandocentrale van de havencommandant. Rond de sluizen, het Hoogovensterrein en de spoorbrug werden lichte luchtafweerbunkers gebouwd, een derde zware luchtafweerbatterij kwam aan de zuidkant van IJmuiden te liggen terwijl nog twee batterijen net buiten de vesting kwamen te liggen maar wel onderdeel daarvan waren. Aan de oostkant waar een viertal landgoeden liggen werden er twee vol gebouwd met bunkers ter behoeven van het zgn. landfront. Op het landgoed Beeckenstein werden naast een geschutsbunker meerdere grote onderkomens gebouwd en op het landgoed Schoonenbeek werden grote bunkers neergezet welk als hoofdkwartier gebruikt werden. En op het nabij gelegen landgoed Velsenbeek werden in de laatste oorlogsjaren dwergonderzeeërs opgeslagen en onderhouden, er bevonden zich hier dus ook een aantal bunkers (verblijven en werkplaatsen). Na 1945 werden de bunkers leeggehaald en dichtgemetselt, vele kwamen onder het zand te zitten dan wel niet onder de begroeiïng. Andere werden gesloopt omdat ze in de weg stonden, terwijl andere er heden te dagen nog staan en te zien zijn. Daarom ook deze topic om een klein beeld te geven van wat er nog rest van wat ooit vesting IJmuiden was, ook al was dat een zeer zwarte bladzijde in de geschiedenis van deze plaats en gemeente. Dat is toch iets wat we niet moeten vergeten, ook binnen mijn eigen familie is het nodige gebeurd waarbij familieleden de nukken van de Duitse bezetter heeft ondervonden en ondergaan.

Weerstandsnest IJmuider Slag

Eén van de zgn. weerstandsnesten nabij de openingen in de anti-tankwal rond vesting IJmuiden. Van de anti-tankwal welk rond de vesting IJmuiden liep is eigenlijk alleen het zuidelijke deel in het duingebied nog aanwezig, dit deel loopt vanaf het dorp driehuis naar de kust. Waar het bij de IJmuider Slag het strand bereidte. Dit is dan ook de enige locatie waar het te zien is van af de openbare weg, de rest ligt grote deels in natuurgebied en is niet vrij toegangelijk. Helaas hier door is de enige compleet overgebleven doorgang met beide valblokken beton (om de weg af te sluiten) niet te bezoeken. Het zichtbare deel bij de IJmuider Slag bestaat uit een tweetal anti-tankmuren,



De anti-tankmuur achter het eerste duin.

een drakentandenrij welk tussen beide muurdelen inzit, onderkomen en keukenbunker, een geschutsbunker, een tweetal Tobruks waarop ooit een Hotchkiss koepel zat. De rest van de bunkers van dit complex is bij de aanleg van de rondweg bij wat nu het IJmuider Slag strand is gesloopt. Zo waren hier naast enkele onderkomens nog een Tobruk met Hotchkiss koepel welk op het strand was gericht en aan de voet van het duin een tweetal geschutsbunkers die het strand konden bestrijken. Ook liepen er hier verschillende loopgraven over het duin.



Bijna niet meer te zien, maar hier liep een loopgraaf. Je kan nog net zien dat het hier de bocht omging.

De doorgang bij de IJmuider Slag zat in de oude betonnen transportweg welk door het duin heen liep, deze liep vanaf Ijmuiden achter het zware luchtdoelbatterij langs richting Bloemendaalse slag waar ook ooit een kustbatterij was (de geschutsbunkers zijn na een zware storm van boven op het duin afgeslagen en in zee verdwenen, de vuurleidingsbunker is onder het zand gewerkt). Nabij deze doorgang was een stuk in de anti-tankwal voorzien van een sectie met zgn. drakentanden.









De Drakentanden helemaal overwoekerd, deze stonden vier rijen dik.

De opening zelfs was in een stuk van de anti-tankmuur waar tevens de verdedigingsbunkers achter lagen.



Stukje van de anti-tankmuur, waar inmiddels een heel duin achter is verrezen.

Achter deze anti-tankmuur ligt nog steeds de open geschutsstelling waar ooit een 5cm anti-tank kanon stond opgesteld.



De geschutsbunker voor het 5cm anti-tank kanon.

Vlakbij deze open opstelling was een Tobruk gelegen waarop een Hotchkiss koepel was aangebracht welk voorzien was van een 7,5 mm mitrailleur terwijl aan de andere zijde van de opening boven op het duin naast een standaard Tobruk nog een Tobruk was welk voorzien was van een Hotchkiss koepel echter deze was voorzien van een 3,7cm anti-tank kanon.



Nogmaals de open geschuts opstelling met in de achtergrond de eerste Tobruk waar ooit een koepel op zat en boven het duin de andere Tobruk waar een koepel op zat.

De Tobruk was normaal een één-mans gevechtsbunkertje met een opening aan de bovenkant waarvan uit met een zware mitrailleur geschoten kon worden. Op sommige Tobruks werden buikgemaakte Franse hotchkiss koepels van gelijknamige Franse tanks aangebracht. Het Tobruk bunkertje dankt zijn naam aan het feit dat deze voor het eerst gebruikt werden in de woestijnoorlog in en om de kustplaats Tobruk (in het tegenwoordige Libië). Het werd binnen de Atlantikwall een veel gebruikt bunkertje ook buiten de Atlantikwall werd het gebruikt in verdedigingswerken.

Munitiebunker Batterij Olmen

Als je de oude Duitse toevoerweg zou volgen richting IJmuiden, dan komt je langs het al eerder genoemde munitiebunker van het luchtdoelbatterij Olmen.



Het overgebleven stuk betonnenweg vanaf IJmuiden richting de kust.



Het stuk van de betonnenweg nabij de munitiebunker.

Deze typische betonnen platen weg zullen de oudere chauffeurs hierop het forum nog wel kunnen. In delen van Duitsland en op een paar plekken in Nederland waren stukken autoweg voorzien van deze betonnen platen, hier werden ze gebruikt voor de bevoorrading van de complexen. Ooit lagen er een aardig aantal van door de duinen, echter inmiddels zijn grote stukken verdwenen of verwijderd.

Een dik 25 jaar geleden zag je de genoemde munitiebunker al liggen als je over de ringweg reed van de IJmuider Slag, nu is het niet meer zichtbaar door de vele begroeïng tussen de bunker en de weg. Wel is de overdekte observatie en mitrailleurnest zichtbaar welk in het duin boven de munitiebunker is gebouwd.











Deze overdekte observatie en mitrailleurnest was bereikbare door een tweetal overdekte loopgraven (tunnels), waarbij de ene naar de tweede bovenop het duin gelegen munitiebunker liep (deze bunker is niet meer zichtbaar doordat het compleet onder het zand en de begroeïng zit) welk een bijzonderheid had, deze was voorzien van een kegelbaan. De andere tunnel liep naar het zware luchtdoelbatterij Olmen. Trouwens tegenover de munitiebunker beneden aan het duin was een sportveld gelegen, er werd dat ook gesport door de bemanning van de hier gelegen batterijen. Deze grote munitiebunker (type FL246) heeft als bijzonderheid dat er een opening is in de schaduwmuren, er liep ooit hier vandaan een loopgraaf naar een overdekte tunnel met trap naar boven toe, naar het luchtdoelbatterij. Ook liggen de betonnen platen voor de bunker nog op hun plek.









Op de onderste foto is één van de luchtinlaaten nog te zien bovenop de bunker en tevens is heel vaag de loop van de loopgraaf naar het batterij te zien.



Nog een drietal foto's van de munitiebunker, met op twee daarvan tevens de overkapte tobruk boven de bunker op het duin.

Luchtdoelbatterij Olmen

Zo als vermeld liep er een overdekte tunnel naar het zware luchtdoelbatterij Olmen wat boven op het duin lag, dit batterij bestaat uit vier geschutsopstellingen waar ooit in elk van de opstellingen een 10,5 cm luchtdoelkanon in een koepel stonden opgesteld. De geschutsopstellingen waren in trapeziumvormig opstelling geplaatst, waarbij de voorste twee tegen elkaar aangebouwd waren. De onderkomens waren deel van de bunker en komen 14 man huisvesten, er waren dus 4 geschutsopstellingen met elk een eigen onderkomen voor de bezetting. Door dat het in trapeziumvorm gebouwd was, was het tevens mogelijk om met het batterij ook vuur af te geven richting zee. Het werk is tegenwoordig in een slechte staat, de meeste geschutsopstellingen zijn overwoekerd.





Dit is batterij 4 van de stelling.





En dit is batterij 3 welk gespiegeld ligt aan batterij 2.







Dit is batterij 2, welk het beste zichtbaar is van de 4.





Batterij 1 is het slechts zichtbaar van de vier batterijen.

Luchtdoelbatterij Olmen vervolg

Tussen de batterijen 2 en 3 ligt dit observatiepunt, deze foto geeft ook meteen duidelijk aan dat het bezoeken van deze stellingen niet geheel ongevaarlijk is. Er zijn buiten de paden verschillende verstopte gaten te vinden waarin je lelijk kunt vallen, ook het binnengaan van de bunkers is niet zonder gevaar. Het is er donker en in sommige zijn trappen en ladders verwijderd, hierdoor zijn er slecht zichtbare gaten en scherpe hellingen te vinden in deze bunkers.



Het is dan ook niet voor niets dat er op deze ingang (batterij 2) naar beneden de bunker in, een rooster zit met een zwaar hangslot. Er zijn in het verleden al enkele ongelukken gebeurd.



Aan de voorkant van de gespiegelde batterijen 2 en 3 bevind zich deze overdekte Tobruk welk ooit
over het strand uitkeek.





Van uit deze plek is ook goed de ingangkoker naar batterij 3 en een deel van het onderkomen te zien.



Als men naast batterij 3 staat ziet men dit o.a.



Een deel van het onderkomen, de ingangkoker en de overdekte Tobruk.



En nog één met de ingang vanuit batterij 3 naar het onderkomen.

Wat op de achtergrond ligt, is gedurende de afgelopen vijftig jaar compleet veranderd. Ooit keek men van hieruit rechtstreeks op het strand, dat ligt nu een paar kilometer verder.

Het zware luchtdoelbatterij Olmen is één van vijf van deze zware luchtdoelbatterijen (alle uitgerust met 10,5cm geschut) welk deels in de vesting IJmuiden lagen. Naast Olmen was Dünenberg ook in trapeziumvorm gebouwd en lag aan de Noordzijde aan de kust, van dit batterij is niet veel meer over. Enkele een munitiebunker. Batterij Süd Ost (Zuid-Oost) lag in het Zuidelijk deel van de gemeente, in het duin net buiten de plaats. De stukken geschut stond hier naast elkaar, ook van dit batterij is niet veel meer over. Enkele beide munitiebunkers en een Tobruk zijn nog aanwezig. De beide andere batterijen lagen buiten de vesting in het Noorden en in het Noord-Oosten, van deze twee de Kreuzberg en Bahnhof (Kruisberg en Station) is niets meer over. Dat maakt dat batterij Olmen de enige nog aardig complete stelling is ook al is het grote deels overwoekerd.

Verbonden en vlakbij gelegen, is de telemetriebunker van het batterij Olmen.

Telemetriebunker Batterij Olmen

Naast het luchtdoelbatterij ligt een grote bunker waarin en op de telemetrie installatie stond opgesteld. In het voorste gedeelte stond halve verzonken en voorzien van een plaatstalen koepel het telemetrieapparataar, hiermee kon men doelen in de lucht maar ook op zee waarnemen en daarvan de afstand bepalen. Deze informatie werd dan doorgegeven aan het batterij.



De opening waar ooit het Telemetrieapparataar stond onder een koepel.





Nog eens maar dan van zowel de linker als de rechter kant, aan één zijde zat een corridor naar de achtergelegen bunker.

Het was een tamelijke massief bouwwerk, welk bestond uit het voorste deel waarin/op het telemetrieapparataar stond opgesteld. In de daarachter liggende bunker waren in twee verschillende ruimtes de verwerkings van de gegevens en de daadwerktelijke vuurleidingscentrale ondergebracht.



Het massieve front van de bunker.





De zijkant en een stukje van de achterzijde van de bunker.



De achteringang van de bunker.

De achteringang was bereikbaar door een overkapte tunnel, welk naar het kleine voorpleintje liep.



De overkapte tunnel naar de bunker toe, één van de laatste stukje die nog over zijn.

Van uit dit kleine voorpleintje liep ook een tunnel naar de achter de bunker gelegen Tobruk.







Een tweede Tobruk ligt iets verder weg en is meer naar de voorkant van de bunker (Strandzijde) geplaatst. Naast deze Tobruk is tevens een L-vormige onderkomen gelegen voor de bezetting.





De Tobruk naast het onderkomen.





Het onderkomen voor de bezetting van de Telemetriebunker.

Open Geschutsopstelling 17cm Kanon

Na de telemetriebunker van batterij Olmen komt men als eerste deze open geschutsopstelling tegen welk eigenlijk wel opmerktelijk is, aanvankelijk bestonden alle hier geplaatste kustbatterijen uit een dergelijke opstelling. In 1942 werd een aanvang gemaakt de stukken geschut onder dak te plaatsen, alle open opstellingen zijn toen veranderd in een geschutsbunker. Echter deze dus niet, dat maakt hem wel opvallend aangezien dit nu batterij 5 is. Terwijl de meeste kustbatterijen uit gemiddeld 4 batterijen bestaat.













Het maakt deel uit van het kustbatterij Heerenduinen.



Bij toeval zagen we bij een tweede bezoek aan het batterij deze nog duidelijk zichtbare loopgraaf welk tussen dit batterij en de munitiebunker achter batterijen 3 en 4 lopen.

Kazemat 4 - Kustbatterij Heerenduinen

De eerste overdekte bunker met hierin geschut is kazemat nummer 4. Deze kazematten (model M272) zijn toch wel op de duinen de meest in het oog springende objecten, van het kustbatterij Heerenduinen. Het zijn er in totaal 4 welk zwaar uitgevoerd zijn, elk van de kazematten was voorzien van een 17cm geschut welk een bereik van zo 20 km hadden. De buitenkant van de kazemat is van 2 meter gewapend beton.

Kazemat 3 - Kustbatterij Heerenduinen

Vervolgens kom je bij Kazemat nummer 3 welk ook was voorzien van een 17cm kanon en deze had dezelfde specificaties als de andere 3 bunkers van dit batterij. Het is net als kazemat nummer 4 open, dat wel zeggen de geschutsopstelling is hier vrij van obstakels (bij nummer 1 en 2 is de opening deels dichtgemetseld).









Achter deze bunker ligt een munitiebunker welk zowel batterij 3 als batterij 4 voorzag van munitie.





Tussen batterij 3 en batterij 4 stond deze sokkel, volgens allerlei zgn. deskundigen zou dit het onderstel zijn van een stuk geschut. Iets waarvan ik toch echt mijn twijfels heb, gezien de grote en het niet aanwezig zijn van een werkoppervlakte en ook het afwezig zijn van bergruimte voor munitie. Doe mijn daaraan denken, ook het feit dat achterop het duin twee zgn. flakbatterijen stonden opgesteld (flaktorens met 2cm geschut) voor laagvliegende toestellen. Geven mijn de indruk dat het hier om een sokkel gaat waarop een radartoestel gestaan heeft.

Vuurleidingsbunker - Kustbatterij Heerenduinen

Het meest herkenbare bouwwerk op de duinen is toch wel de vuurleidingsbunker welk midden tussen de vier geschutsbunkers staat, het gebouw (model M178) heeft in de volksmond de bijnaam "autobunker" dit vanwegen zijn vorm. Het gebouw had een gecombineerde taak, naast telemetrie (afstandbepaaling) tevens observatiepost. Ook was de apparatuur verdeeld over een laag gelegen ruimte (observatieruimte met enkele parallaxmeters) en een hoger gelegen ruimte waar de afstandmeter stond opgesteld (onder een beton luifel i.p.v. onder een koepel zoals bij batterij Olmen). Het verhaal gaat dat de bunker nog niet operationeel was bij de bevrijding, en dat men nog gebruikt maakte van de installatie van batterij Olmen.

Kazemat 2 - Kustbatterij Heerenduinen

Vervolgens kom je bij Kazemat nummer 2, deze ligt helemaal vrij en men kan hier aardig rondom lopen en een goede indruk krijgen van de grote en van hoe massief het geheel was. Echter bij deze en kazemat nummer 1 is de openingen waar ooit het 17cm geschut achter een pantserschild stond dichtgemetseld.









Naast deze bunker ligt nog een onderkomen, echter dit is in een hele slechte staat.



Achter de bunker ligt een munitiebunker welk zowel kazemat 1 als kazemat 2 van munitie voorzag.



Het ligt voor het overgrootste deel nog onder het zand.

Kazemat 1 - Kustbatterij Heerenduinen

En dan de laatste van de rij, Kazemat nummer 1. Deze ligt als enige nog gedeeltelijk in het duin. Zo was het ook bedoeld, de in en uitgangkokers waren ook voor dit bedoeld. Men stond dan meteen op het duin. Deze kazemat is net als kazemat nummer 2 dichtgemetseld, echter een klein stukje is tegenwoordig verwijderd zodat men een kijkje binnen kan maken. Echter ten alle tijden goed oppassen, de bunkers zijn nog steeds gevaarlijk door dat er in de vloeren soms verborgen gaten zitten.







Naast deze kazemat lig nog een zgn. Aggregaatbunker, deze zit voor een deel nog onder het zand terwijl er ook een deel gesloopt is vanwegen een weg die aangelegd is naar het strand.



Hierdoor is een klein stukje van deze aggregaatbunker te zien.



En nog één van uit een andere hoek genomen.

Flakstand 2cm geschut - Kustbatterij Heerenduinen

Boven op een hoog stuk duin, is één van de ooit twee lichte Flakstands gelegen. Uitgerust met een 2cm snelvuur kanon welk hoofdzakelijk aanwezig was tegen laag vliegende toestellen. Het bestaand uit een betonnen bedding bovenop het munitiemagazijn en de daaraan vastgebouwd onderkomen. De ene stelling is niet meer aanwezig en deze hiergetoonde stelling is nog wel aanwezig, vanaf de bedding is er een goed overzicht te krijgen van wat hier allemaal staat. Twee soortgelijke stukken geschut stonden in het verleden tevens op de beide uiteinde van de toenmalige pieren, de pieren zijn echter in de jaren zestig verlengd en daarbij zijn de verdedigingswerken welk aldaar aanwezig waren gesloopt.

Weerstandsnest Heerenduinen

Naast het batterij Heerenduinen met zijn zware geschut, was er ook nog een stukje duin waar de Duitsers vooral loopgraven en lichte verdedigingswerken hadden geplaatst. Dit stukje tussen het batterij en de weg vanaf de pier is tegenwoordig onderdeel van het plaatselijke Bunkermuseum, een paar zijn opengesteld en voorzien van allerlei zaken over die tijd. Ook heeft men een loopgravenstelling gereconstrueerd.



De hoofdingang van het Bunkermuseum zit in deze afwijkende bunker, een onderkomen voor de ooit hier gelegen Duitse soldaten.



Van dit model zijn er verschillende achter de batterijen te vinden, echter de meeste liggen op het campingterrein. Alleen deze welk tot het bunkermuseum complex behoord is goed te zien.



reconstrutie van de loopgraven die hier ooit lagen.



De zoeklichtbunker op het terrein van het bunkermuseum.

Vanaf deze locatie liep vroeger nog een groot stuk duin, waarop een licht luchtdoelbatterij was ondergebracht. Dit batterij was in 1944 grote deels zwaar beschadigd en buiten werking gesteld door de luchtaanvallen op de beide grote bunkers in de haven. Bij de aanleg van de buitenhaven is dit deel duin verwijderd en zijn alle nog aanwezige bunkers gesloopt. Op een enkele bunkers na welk onder de seinpost liggen, echter deze zijn niet zichtbaar.



Dit was één van de bunkers, compleet overwoekerd en bijna niet meer zichtbaar. Op een kleine 100 meter van deze plek lag ooit (laatste keer voor 20 jaar geleden) de resten van een Engelse "Tallboy" bom welk de Engelse op de grote bunker in de haven hebben gegooid. Nu zijn de resten verdwenen.